Giriş
Arkadaşlar, bugün “ya bunu yazılı mı yapalım, yoksa konuşup kayda geçirmeden halledelim mi?” sorusuyla sıkça karşılaştığımız bir hukuki formülü birlikte keşfe çıkıyoruz: Kullanım Ödüncü Sözleşmesi. Yani bir eşya ya da taşınmazın bedelsiz kullanım amacıyla ödünç verilmesi sözleşmesi. Bir kahve eşliğinde “Acaba bu sözleşmenin yazılı olmak zorunda mı?” sorusunun peşinden gidiyoruz — hem kökenlere inerek, hem günümüz pratiklerine bakarak hem de geleceğe dair “acaba”larla dolu bir ufuk turu yapıyoruz. Hazır mısınız?
—
Kullanım Ödüncü Sözleşmesinin Kökenleri
Hukuki literatürde “âriyet” olarak da geçen bu sözleşme türü, aslında eski Roma hukukundan beri bilinen bir ilişkiyi yansıtır: bir şeyin sahibi, o şeyin başkasına bedelsiz olarak kullanımını verir; kullanıcı ise kullanım sonrası onu geri verir. ([3ehukuk.com][1])
Türkiye’de ise Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümleriyle (“ödünç verme” başlığı altında) düzenlenmiş durumda. ([avmehmetakifcelebi.com.tr][2])
Kısacası kökler oldukça derin — sadece günümüzdeki kira ya da kullanım devrine dair sözleşmelere değil, “karşılıksız kullanım devri” fikrine dayanıyor.
—
Yazılı Olmak Zorunda mı?
Şimdi asıl soruya gelelim: kullanım ödüncü sözleşmesinin yazılı olması zorunlu mu?
Hukuk kaynaklarına göre:
Özel olarak bu sözleşme türü için geçerlilik bakımından bir şekil şartı (örneğin noter onayı zorunluluğu) öngörülmemiştir. ([Ekin Hukuk][3])
Ancak ispat hukuku açısından yazılı olması tavsiye edilir; yani kullanıcının ya da ödünç verenin gelecekte “ben böyle bir sözleşme yaptım” diyebilmesi için yazılı metin güçlü bir delildir. ([3ehukuk.com][1])
Özetle: Evet, sözleşme kurulabilir sözlü olarak da; ama yazılı yapıldığında ileride çıkabilecek uyuşmazlıklarda avantaj sağlar.
—
Günümüzdeki Yansımaları
Günümüzde bu tür sözleşmeler çeşitli alanlarda karşımıza çıkıyor:
Bir arkadaşın arabasını, ofis ekipmanını, hatta bir evin oda bölümünü bedelsiz kullanım amacıyla vermesi.
Şirketler ya da bireyler arasında “bir süreliğine kullan, sonra geri ver” modeli.
Özellikle taşınmazlarda, miras ilişkilerinde ya da aile içinde kullanımında bu tür sözleşmeler pratikte sık görülüyor.
Burada dikkat edilmesi gerekenler:
Kullanıcının, ödünç verilen şeyi sözleşmede kararlaştırılan veya niteliğine uygun şekilde kullanma borcu var. ([avmehmetakifcelebi.com.tr][2])
Eğer süresi belirlenmemişse, ödünç veren istediği zaman geri isteyebilir. ([Ekin Hukuk][3])
Yazılı olması durumunda tarafların haklarının korunması daha güçlü: örneğin, teslim tarihi, kullanım amacı, sorumluluklar açıkça yazılabilir.
—
Geleceğe Bakış: Neler Değişebilir?
Bu sözleşme türünün gelecekteki etkileri üzerine biraz düşünelim:
Dijital çağda “bedelsiz kullanım” kavramı da genişledi: yazılım lisansları, donanımlar, hatta sanal haklar için benzer yapılaşmalar yapılabilir. Bu noktada bu sözleşmenin “şekil şartı” tartışması daha önemli hale gelebilir.
Paylaşım ekonomisi (örneğin eşya paylaşımı, otopark, coworking alanları) arttıkça, taraflar arasında bedelsiz kullanım devri yaygınlaşabilir. Bu da kullanım ödüncü sözleşmesinin daha sıradan, daha “gündelik” bir sözleşme haline gelmesini sağlar.
Hukuk düzenlemeleri veya mahkeme içtihatları “yazılı olma zorunluluğu” konusunda daha net kurallar koyabilir; özellikle yüksek değerli taşınmaz ya da mobilite araçlarında (örneğin elektrikli scooter, araç paylaşımı) bu önem kazanabilir.
Uluslararası kullanım sözleşmeleri söz konusu olduğunda şekil şartları (örneğin yabancı unsurlu işlemler) daha karmaşık hale gelebilir. ([Jurix][4])
—
Sonuç
Arkadaşlar, özetle: Kullanım Ödüncü Sözleşmesi yazılı olmak zorunda değil; yani sözlü olarak da kurulabilir. Ancak, yazılı yapılmasının özellikle ispat açısından büyük avantajı var — teslim, kullanım amacı, süre gibi hususlar açıkça belgelendiğinde tarafların hakları korunmuş olur. Günümüzde paylaşım ekonomisi ve dijital dönüşümle birlikte bu tür sözleşmelerin önemi artıyor, ileride de şekil şartları, kullanılan eşyanın türü ve değerine göre daha belirgin hale gelebilir.
Eğer siz de bir arkadaşınıza, tanıdığınıza bir eşyanızı veya mekânınızı bedelsiz kullandırmayı düşünüyorsanız, bir iki dakikanızı ayırıp yazılı bir sözleşme yapmanız ileride size büyük kolaylık sağlayabilir.
İsterseniz, bu sözleşme için bir örnek şablon de hazırlayabiliriz.
[1]: https://www.3ehukuk.com/makaleler/odunc-sozlesmeleri?utm_source=chatgpt.com “ÖDÜNÇ SÖZLEŞMELERİ | 3E Hukuk Bürosu”
[2]: https://www.avmehmetakifcelebi.com.tr/turk-borclar-kanunu/kullanim-oduncu-sozlesmesi-temel-bilgiler-ve-hukuki-duzenlemeler/?utm_source=chatgpt.com “Kullanım Ödüncü Sözleşmesi: Temel Bilgiler ve Hukuki Düzenlemeler …”
[3]: https://www.ekinhukuk.com.tr/kullanim-oduncu-sozlesmesi/?utm_source=chatgpt.com “Kullanım Ödüncü Sözleşmesi Nedir? – Ekin Hukuk”
[4]: https://jurix.com.tr/article/41410?c=0&u=0&utm_source=chatgpt.com “Jurix | Kullanım Ödüncü Sözleşmesine (Âriyet) Uygulanacak Hukuk”